شکلات تلخ
برده‌داری نوین در عصر جهانی‌شدن اقتصاد/ میگویند ۴۰ درصد شکلات‌های دنیا طعم تلخ بردگی می‌دهند؛ فولاد، شکر، سیگار، سنگ‌های قیمتی و صدها کالای دیگر
بابک محقق
شاید شما هم از کسانی باشید که با شنیدن کلمه برده یا برده‌داری به‌یاد گذشته‌های دور بیفتید، به‌یاد مردی سیاهپوست با صورتی پر از چین‌و‌چروک که در سال‌های پیش از جنگ داخلی در مزارع پهناور جنوب امریکا پنبه می‌چید یا باربری خمیده‌پشت که در یکی از بنادر حاشیه آمازون برای اربابان پرتغالی الوار حمل می‌کرد. احتمالا همین دیروز وقتی شکلاتی در دهان مزه می‌کردید یا شکری در فنجان قهوه هم می‌زدید یا با موبایل پیامی می‌فرستادید، خبر نداشتید که چه‌بسا همه این اسباب آسایش و لذت دسترنج بردگان گمنامی بوده که گرفتار چرخ‌دنده‌های زنجیره جهانی تولید شده‌اند. در پاکستان کفش می‌دوزند و قالی می‌بافند، در کشورهای حوزه کارائیب شکر و اسباب‌بازی تولید میکنند، در معادن برزیل زغال‌سنگ بیرون می‌کشند تا از فولادی که ذوب می‌کند کمک‌فنر اتومبیل و تیغه چمن‌زن بسازند. برده امروز برخلاف برده‌های قرن نوزدهمی «دورانداختنی» است، تاریخ مصرفش که تمام شود می‌رود پی کارش؛ با زخمی بر بدن، خوار و خفیف، بی‌پول و آینده‌ای تاریک و نامعلوم.
برده‌داری نوین به چه معناست؟
برده‌داری از دوران باستان رواج داشته است و هرچند از قرن نوزدهم به بعد رفته‌رفته در تمامی کشورهای جهان ممنوع اعلام شده اما هنوز به‌نحوی از انحا، پردامنه‌تر و پیچیده‌تر به حیات خود ادامه میدهد. بنا به تعریف، هرگاه آزادی فرد از جانب شخصی دیگر تحدید شود – یعنی فرد اختیار بدن خود را از دست بدهد و حق انتخاب کار از او سلب شود – می‌توان گفت که آن فرد استثمار، زندانی و به‌عبارتی تبدیل به برده شده است. ارعاب، خشونت، اجبار و فریب از جمله ابزاری است که در پایمال ساختن آزادی اشخاص به‌کار میآید. هر کشور از اصطلاحات حقوقی خاصی به‌جای «برده‌داری نوین» استفاده می‌کند اما این عبارت، به‌هر شکل و صورتی که بیان شود، متضمن جرم‌هایی نظیر قاچاق انسان، بردگی و اعمالی مشابه آن همچون بیگاری، کار اجباری، ازدواج اجباری، خرید و فروش و سوءاستفاده از کودکان است.
برده‌داری قدیم، برده‌داری نوین: مقایسه
چنانچه بخواهیم نوع برخورد ارباب با برده، ارزش برده کارگر و شرایط عمومی حاکم بر وضعیت بردگان قرن ۱۹ را با بردگان دو قرن ۲۰ و ۲۱ بسنجیم، با تفاوت‌های آشکاری مواجه می‌شویم. در ۱۸۵۰ یک برده معمولی در می‌سی‌سی‌پی به‌پول امروز ۶۰ هزار دلار می‌ارزید و سودی معادل پنج درصد عاید برده‌دار می‌کرد. از او همچون دارایی و سرمایه‌ای که قابلیت سال‌ها کار و خدمت داشت مراقبت می‌کردند و از همین‌رو رابطه ارباب و برده خواه‌ناخواه به‌نحوی تنظیم می‌شد که امنیت و شأن برده دست‌کم تا حد نسبتاً معقولی تامین شود. برده امروز فقط تا زمانی ارزش دارد که به درد کارفرما بخورد و سودی صددرصدی نصیب وی کند. بشر امروز نفس به نفس اقتصاد جهانی زندگی می‌کند و به همین سبب بردگی مدرن خصلتی جهانی یافته است. جهانی از این حیث که کالای تولیدشده از کار و زحمت برده قرن بیست‌ویکمی به‌مراتب بیش از گذشته راهی بازارهای جهانی می‌شود. یک نمونه‌اش بهره‌کشی روزافزون از نیروی کار ارزان‌قیمت در کشتزارهای کاکائوی غرب آفریقا که محصول آن، شکلات، خوراک لذیذ مردمان سراسر دنیاست. میگویند ۴۰ درصد شکلات‌های دنیا طعم تلخ بردگی می‌دهند! فولاد، شکر، سیگار، سنگ‌های قیمتی و صدها کالای دیگر به یُمن اقتصاد جهانی راهی اقصی نقاط عالم می‌شوند. تفاوت دیگر این که اینک برخلاف گذشته رنگ پوست عامل تعیین‌کننده نیست و هر‌کس که آسیب‌پذیرتر باشد بیشتر در معرض تهدید قرار می‌گیرد؛ به‌همین دلیل است که زنان و کودکان قربانیان اصلی به حساب می‌آیند. فقر فزاینده، جمعیت انبوه، بیکاری و بحران‌های سیاسی شمار بردگان را به نحو حیرت‌انگیزی افزایش داده و بازار را مملو از نیروی کار ارزان‌قیمت کرده است. در قرن ۲۱ تملک حقوقی برده معنای خود را از دست داده و به‌جای آن تسلط تمام‌عیار بر سرنوشت برده نشسته که هدف غایی آن…
برای خواندن ادامه مطلب با ما در کرگدن ۱۰۳ همراه باشید.
بازدیدها: ۱,۲۲۰
