پنج کتاب مهم صدسال گذشته
در این نظرسنجی سراغ عدهای از اهالی فرهنگ و سیاست و اندیشه رفتهایم و از آنها خواستهایم مهمترین کتابهای این قرن شمسی را معرفی کنند؛ مهم به معنی تاریخسازی و تاثیرگذاری
آیدا مطلق/ سپیده پیری
سال نود و نُه آخرین سال قرن شمسی حاضر است. پس از آن ما وارد قرن جدید خورشیدی خواهیم شد و دورهای جدید کارش را شروع میکند. دور روزگار در بند تقویم نیست با این حال مناسبتها را نمیتوان دستکم گرفت. در این صد سالی که گذشت، کشور ما روزهایی عجیب را پشت سر گذاشت، عجیب و پرهیاهو و منحصر به فرد. سیاست نقش مهمی در این سالها داشت، روشنفکران میانهدار بودند و سیاستمداران تجربههای عجیبی را پشت سر گذاشتند. در صد سالی که گذشت هم کتابسوزی داشتیم هم کتابسازی، معذلک کتابهای بسیار مهمی به فارسی نوشته یا ترجمه شدند که هر کدام دایره تاثیرگذاری وسیعی داشتند. معرفی این کتابها چیزی نیست که همه روی آن توافق داشته باشند. بعضی از این کتابها چه بسا مسیر زندگی مخاطبان زیادی را عوض کرده باشند با این حال به نظر میرسد انتخاب و معرفی آنها کار سادهای نباشد. در بازار فرهنگ و کتاب و هنر و ادبیات، هر کسی سلیقهای دارد و در راستای سلیقهاش اثری را قابل اعتنا میشمرد و اثری را غیرقابل اعتنا، با این حال کتابخوانهای حرفهای میدانند در تعیین اهمیت یک کتاب، بحث خوبی و بدی چندان محلی از اعراب ندارد. ممکن است یک کتاب به خودی خود پر از اشکال باشد ولی در عین حال راهی را باز کرده باشد و از حیث تاریخی واجد اهمیتی باشد که دیگر کتابها به گرد پایش نرسند. اینجور وقتها زمان نقش بسیار پررنگی دارد. زمان در هر چیزی نقش مهمی دارد از جمله در جلوه یک اتفاق فرهنگی. طرفداران کتاب و کتابخوانی اعتقاد دارند کتاب ماهیتا تاریخساز است، درست میگویند اما این هم هست که بعضی کتابها تاریخسازترند. ما به بهانه آغاز سال نود و نه، در پایان یک قرن پرآشوب، سراغ عدهای از اهالی فرهنگ و سیاست و اقتصاد و اندیشه رفتیم و از آنها خواستیم به زعم خود مهمترین کتابهای صد سال گذشته را معرفی کنند؛ مهم به معنی تاریخسازی و تاثیرگذاری. فهرست زیر نتیجه این نظرسنجی است.
احمدرضا احمدی
احمدرضا احمدی شاعر نیاز به معرفی ندارد. او و شعرهایش اگر نبودند دنیا چیزهای زیادی کم داشت.
جنگ و صلح/ لئو تولستوی
ابله/ فئودور داستایفسکی
بینوایان/ ویکتور هوگو
بیگانه/ آلبر کامو
پیرمرد و دریا/ ارنست همینگوی
علیاصغر سعیدی
جامعهشناس و عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران. او از چهرههایی است که در حوزه جامعهشناسی اقتصادی تخصص دارد. سعیدی تالیفات و ترجمههای فراوانی دارد که از مهمترین آنها میتوان به کتاب «موقعیت تجار و صاحبان صنایع در عصر پهلوی» اشاره کرد.
اقتصاد سیاسی ایران/ همایون (محمدعلی) کاتوزیان
موانع تاریخی رشد سرمایهداری در ایران: دوره قاجاریه/ احمد اشرف
اندیشه ترقی و حکومت قانون/ فریدون آدمیت (و البته تمامی کتابهای دیگرش مانند امیرکبیر و ایران)
بوف کور/ صادق هدایت
ماهی سیاه کوچولو/ صمد بهرنگی
محمدتقی فاضل میبدی
محقق و مدرس حوزه علمیه قم و استاد دانشکده مفید قم. از او کتابها و مقالات بسیاری منتشر شده است.
تاریخ ادبیات در ایران/ ذبیحالله صفا
پلهپله تا ملاقات خدا/ عبدالحسین زرینکوب
درسهایی از نهجالبلاغه/ آیتالله منتظری
گزیده غزلیات شمس/ محمدرضا شفیعی کدکنی
تفسیر المیزان/ علامه طباطبایی
علی سرزعیم
اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی. او پیشتر معاون اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بود. کتاب «پوپولیسم ایرانی» وی که به تحلیل کیفیت دولت محمود احمدینژاد پرداخته، بیش از دیگر آثارش مورد استقبال قرار گرفت.
سیر حکمت در اروپا/ محمدعلی فروغی
اسلامشناسی/ علی شریعتی
ولایت فقیه/ امام خمینی
اصول فلسفه و روش رئالیسم/ سیدمحمدحسین طباطبایی
قبص و بسط تئوریک شریعت/ عبدالکریم سروش
نعمتالله فاضلی
انسانشناس و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است. فاضلی آثار متعددی در حوزه انسانشناسی، مطالعات فرهنگی، مطالعات شهری و فرهنگ ایران معاصر تالیف و ترجمه کرده است.
یکی بود یکی نبود/ محمدعلی جمالزاده
غربزدگی/ جلال آل احمد
بازگشت به خویشتن/ علی شریعتی
قبض و بسط تئوریک شریعت/ عبدالکریم سروش
مجموعه آثار سید جواد طباطبایی
بهروز غریبپور
نویسنده، کارگردان تئاتر و سینما و استاد نمایش عروسکی. نسلهای مختلفی با تالیفات و آثار نمایشی او خاطره دارند.
خوشههای خشم/ جان اشتاین بک
صد سال تنهایی/ گابریل گارسیا مارکز
مرشد و مارگاریتا/ میخائیل بولگاکف
سرنوشت بشر/ آندره مالرو
مائدههای زمینی/ آندره ژید
مقصود فراستخواه
جامعهشناس و عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی. او تالیف و ترجمههای فراوان دارد.
مجموعه آثار امانوئل لویناس
آثار جان سرل
سیر حکمت در اروپا/ محمدعلی فروغی
عصر اطلاعات؛ اقتصاد، جامعه و فرهنگ/ مانوئل کاستلز
آثار عبدالحسین زرینکوب
موسی بیدج
شاعر، مترجم و دانشآموخته رشته ادبیات عرب. بیدج به عنوان یکی از پایهگذاران مجله شعر مطرح است.
مجموعه صد مقاله از ملکالشعرای بهار
چالش میان عربی و فارسی/ آذرتاش آذرنوش
کوچه هفتپیچ/ محمدابراهیم باستانی پاریزی
صد سال تنهایی/ گابریل گارسیا مارکز
پدرو پارامو/ خوان رولفو
عبدالجبار کاکایی
شاعر و دانشآموخته رشته زبان و ادبیات فارسی. کاکایی سالها با تلویزیون همکاری داشته و به عنوان کارشناس، برنامهساز و ترانهسرا فعالیت کرده است.
شرح زندگانی من/ عبدالله مستوفی
جهانبینی و حکمت مولانا/ منوچهر مرتضوی
صور خیال در شعر فارسی/ محمدرضا شفیعی کدکنی
شرح مثنوی شریف/ بدیعالزمان فروزانفر
هشت کتاب/ سهراب سپهری
سیدمصطفی تاجزاده
سیاستمدار و فعال اصلاحطلب. او در دولت محمد خاتمی، معاون سیاسی وزیر کشور و سرپرست این وزارتخانه پس از استیضاح عبدالله نوری بود و در دولت میرحسین موسوی نیز معاون امور بینالملل بود.
آخوند خراسانی و شاگردانش/ اکبر ثبوت (مجوز انتشار دریافت نکرده است)
انسانیت: تاریخ اخلاقی سده بیستم/ جاناتان گلاور
مجموعه کتب خاطرات و مصاحبههای حسین دهباشی
چرا ملتها شکست میخورند/ دارون عجماوغلو و جیمز. ای. رابینسون
تحلیل دموکراسی در امریکا/ الکسی دو توکویل
رضا امیرخانی
نویسنده و منتقد ادبی. وی مدتی نیز رئیس هیئتمدیره انجمن قلم ایران بود.
مردگان باغ سبز/ محمدرضا بایرامی
فرزندان ایرانیم/ داوود امیریان
سفر به گرای۲۷۰ درجه/ احمد دهقان
بینام اعترافات/ داوود غفارزادگان
برج سکوت/ حمیدرضا منایی
شب یک شب دو/ بهمن فرسی
روزگار سپریشده مردم سالخورده/ محمود دولتآبادی
درخت انجیر معابد/ احمد محمود
صادق زیباکلام
دکترای علوم سیاسی از دانشگاه برادفورد را دارد. همچنین استادتمام دانشگاه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران است.
تاریخ مشروطه ایران/ احمد کسروی
چشمهایش/ بزرگ علوی
همسایهها/ احمد محمود
ایران بین دو انقلاب/ یرواند آبراهامیان
ما چگونه ما شدیم/ صادق زیباکلام
فریدون صدیقی
نویسنده و روزنامهنگار و استاد روزنامهنگاری. او سالها در مطبوعات به عنوان خبرنگار، گزارشگر، دبیر گروه، عضو شورای سردبیری و عضو شورای تیتر کار کرده است.
آیدا در آینه/ احمد شاملو
سووشون/ سیمین دانشور
تولدی دیگر/ شجاعالدین شفا
جای خالی سلوچ/ محمود دولتآبادی
صدای پای آب/ سهراب سپهری
لیلی گلستان
مترجم و نگارخانهدار. او عضو کانون نویسندگان ایران است.
مدیر مدرسه/ جلال آل احمد
همسایهها/ احمد محمود
جای خالی سلوچ/ محمود دولتآبادی
خروس/ ابراهیم گلستان
بره گمشده راعی/ هوشنگ گلشیری
احسان شریعتی
پژوهشگر و استاد فلسفه. او دانشآموخته رشته فلسفه از دانشگاه سوربن فرانسه است.
رساله منطقی – فلسفی/ لودویگ ویتگنشتاین با ترجمه محمود عبادیان
هستی و زمان/ مارتین هایدگر با ترجمه عبدالکریم رشیدیان
بازسازی اندیشه دینی در اسلام/ علامه اقبال لاهوری با ترجمه محمد بقایی
دیالکتیک روشنگری/ ماکس هورکهایمر و تئودور آدورنو با ترجمه مراد فرهادپور
واژهها و چیزها/ میشل فوکو با ترجمه مسعود خیرخواه
محمد بلوری
با سابقه سالها روزنامهنگاری یکی از ژورنالیستها صاحب سبک به شمار میرود. او بنیانگذار صفحه حوادث در روزنامه کیهان است و به پدر حادثهنویسی در مطبوعات شهرت دارد.
حسینکرد شبستری
شور زندگی/ ایروانگ استون
صد سال تنهایی/ گابریل گارسیا مارکز
دن آرام/ میخائیل شولوخوف
اصفهان مویه کن/ محمد بلوری
محمد بقایی ماکان
نویسنده و اقبالشناس. او دانشآموخته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران است. بقایی ۲۵ جلد کتاب و ۱۰هزار صفحه راجع به اقبال لاهوری نوشته است.
سیر حکمت در اروپا/ محمدعلی فروغی
تاریخ مشروطه ایران/ احمد کسروی
حیات یحیی/ یحیی دولتآبادی
تاریخ ایران باستان/ حسن پیرنیا
مزدیسنا و ادب پارسی/ محمد معین
اسماعیل امینی
دانشآموخته دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی. امینی در ساختن چهارشنبههای گلآقا با کیومرث صابری همکاری داشت.
لغتنامه دهخدا
مجموعه آثار محمدعلی جمالزاده
تنگسیر/ صادق چوبک
مجموعه آثار اخوانثالث
تفسیر المیزان/ سیدمحمدحسین طباطبایی
محمد صالحعلاء
بازیگر، شاعر، نویسنده، فیلمساز، ترانهسرا و مجری تلویزیون و از همه مهمتر مردی عجیب. میگوئید نه به فهرست کتابها دقت کنید.
تفکر، سریع و کند/ دانیل کانمن
پارس کردن زیر درخت اشتباه/ اریک بارکر
بر طریقای خفیف/ حق اورسون
وقت سعد/ کلاریسی لیسپکتور
یاد نئون بخیر/ دیوید فاستر والاس
محمدرضا سرگلزایی
روانپزشک، شاعر، نویسنده و پژوهشگر حوزههای فلسفه و اسطورهشناسی. او عضو هیئت علمی انجمن علمی هیپنوتیزم بالینی ایران است.
شیطان و خدا/ ژان پل سارتر
گفتوگو در کاتدرال/ ماریو بارگاس یوسا
جنگل نروژی/ هاروکی موراکی
داستان خرسهای پاندا/ ماتئی ویسنییک
زندگی پنهان ذهن/ ماریانو سیگمان