خانه - مجله هفتگی کرگدن

__________________________________________________________________________________

محاکمه در خیابان

__________________________________________________________________________________برای آنکه درک درستی از موقعیت خود و مفهوم آستانه تحمل و کاهش یا افزایش آن داشته باشیم، قطعا نیاز به نمونه‌های تطبیقی داریم

__________________________________________________________________________________

سیدجواد میری

__________________________________________________________________________________

پیش از آنکه دست به کار نوشتن این یادداشت شوم و بخواهم موضوع دعوای خیابانی در ایران و درست یا غلط بودن پایین آمدن آستانه تحمل ایرانی‌ها را بررسی کنم، نگاهی به تحقیقاتی که در چند سال اخیر در ایران انجام شده انداختم. اتفاقا در مقالات بسیاری به این موضوع برخوردم. روانشناسان صحبت از این کرده‌اند که ایرانی‌ها برای مدیریت خشمشان آموزش ندیده‌اند. جامعه‌شناسان نیز از دانشگاه‌های مختلف، از دانشگاه زاهدان بگیرید تا الزهرا و تهران و علامه طباطبایی، این موضوع را بررسی کرده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که یکی از دلایل دعواهای خیابانی در ایران می‌تواند ندیدن آموزش کافی در مورد عواقب قانونی این اتفاقات باشد. برخی هم از منظر جرم‌شناسی به این پدیده نگاه کرده‌اند. اما مسئله مغفول در تمام این تحقیقات این بود که محققان تنها روی کشور ایران تمرکز کرده بودند. یعنی موضوعی با عنوان دعوای خیابانی را فقط با ارجاع به جامعه ایرانی مورد بحث و گفت‌و‌گو قرار داده‌اند. درست است که برای بررسی یک جامعه باید همان جامعه را مطالعه کرد اما وقتی ما به این شکل مسئله‌ای را منفک و مجزا می‌کنیم، به گونه‌ای خود این موضوع را برساخت می‌کنیم. این به چه معناست؟ یعنی این دعواها وجود دارند اما نظر به این موضوع بدون توجه به عوامل و مولفه‌ها و شاکله کلی جامعه ایران و از همه مهم‌تر بدون توجه و ارجاع به نمونه‌های تطبیقی نمی‌تواند به ما اطلاعاتی درست دهد و کمک کند این پدیده را دریابیم. برای آنکه به‌درستی منظور صحبتم را دریابید، در ادامه روشن‌تر و جزئی‌تر به این موضوع می‌پردازم.
وقتی قرار است مسئله‌ای چون دعواهای خیابانی در جامعه ایران یا در کلانشهرهای این کشور بررسی شود، باید به دو موضوع توجه کرد. اولا داده‌های آماری سال‌های مختلف همان منطقه و دیگری وضعیت کلانشهرهای مشابه در سایر کشورهای جهان. این به آن معناست که اگر ادعا می‌کنیم دعواهای خیابانی در ایران یا در کلانشهری مثل تهران رو به ازدیاد است، براساس چه آماری صحبت می‌کنیم؟ آیا تهران اواخر دهه 90 را با تهران اوایل دهه 50 مقایسه کرده‌ایم و به این نتیجه رسیده‌ایم که ظرف این مدت نزدیک به 50 سال با مقایسه جمعیت یک میلیونی شهر تهران در اوایل دهه 50 و جمعیت 22 میلیونی آن در اواخر دهه 90، همچنین بررسی تعداد ماشین‌ها، وضعیت ترافیکی، رفت‌و‌آمدهای شهری و اصطکاکات اجتماعی و… دعواهای خیابانی افزایش یافته است؟ بر این اساس دریافته‌ایم که مفهوم کلیدی آستانه تحمل در این سال‌ها کاهش پیدا کرده است؟ مسئله دیگر این است که آیا وضعیت کلانشهری چون تهران را با شهرهای مشابه در منطقه مانند استانبول یا دورتر، نیویورک، توکیو، پکن، مسکو، لندن و… مقایسه کرده‌ایم؟ مسئله‌ای که مشخص است، این است که تا چنین بررسی مقایسه‌ای را نداشته باشیم و تعداد دعواها و الگوی این دعواها در شهرهای مختلف جهان را نداشته باشیم، نمی‌توانیم به دید درستی برسیم. اصلا دعواها در این شهرها چطور آغاز می‌شوند و چگونه پایان می‌یابند؟ مثلا در مورد دعواهای خیابانی در ایران گفته می‌شود این قبیل دعواها به‌سرعت آغاز می‌شوند و خیلی هم زود به مرگ یا آسیب دیدن یکی از طرفین می‌انجامند. چرا این‌گونه است؟ در کلانشهرهای جهان هم این الگو وجود دارد؟ پیش از هر چیز، این موضوعی است که باید آن را بررسی کرد و تا جایی که من اطلاع دارم نه نیروی انتظامی و نه دانشگاهیان این مسئله را از منظر تطبیقی مورد مطالعه قرار نداده‌اند.
وقتی از مفهومی چون آستانه تحمل سخن به میان می‌آوریم، باید در نظر داشته باشیم که این مفهوم نه ذوقی، بلکه کمّی و قابل اندازه‌گیری است. براساس این درجه کمّی است که می‌توانیم بعدتر روی کیفیت زندگی بحث کنیم. متاسفانه گاهی اوقات موج‌هایی سیاسی در کشور ایجاد می‌شوند و اهل دانشگاه به جای اینکه سوژه باشند و این امواج را در مقام ابژه‌ بررسی کنند و راهکاری ارائه دهند، خود بخشی از موج می‌شوند و می‌گویند بله، آستانه تحمل مردم، خصوصا در کلانشهری چون تهران پایین آمده و بر همین اساس ما شاهد گسترش دعواهای خیابانی هستیم.
اجازه دهید با ذکر مثالی نشان دهم که بررسی‌های مقایسه‌ای در فهم این مسائل تا چه میزان ارزشمند هستند. در سال 2003 که من در شهر بریستول انگلستان زندگی می‌کردم و دانشجو بودم، خانمی ژاپنی برای تحقیق از دانشگاه کیوتو به بریستول آمده بود. موضوع تحقیقش «سکس، خشونت، شهر» بود و می‌خواست وضعیت بریستول را که شباهت‌های ظاهری با کیوتو دارد، بررسی کند. مهم است که بدانید بریستول یک میلیون نفر جمعیت دارد، یعنی در حد یکی از مناطق تهران. من از این خانم پرسیدم که در راستای مطالعاتش چه کاری انجام می‌دهد؟ او در پاسخ گفت هر صبح ساعت نه به سمت دانشکده جامعه‌شناسی می‌رود و در کتابخانه مشغول مطالعه و جمع‌آوری اطلاعات و فیش‌برداری می‌شود و ساعت شش هم برای استراحت به خانه برمی‌گردد. از او پرسیدم بقیه مطالعه‌تان چطور است؟ تعجب کرد و گفت باقی چه؟ برایش توضیح دادم شهری مثل بریستول دو وجه دارد؛ یکی از نه صبح تا شش بعداز‌ظهر و دیگری از نه شب تا چهار، پنج صبح. گفتم بیشتر این افرادی که صبح‌ها می‌بیند و به نظرش آدم‌هایی باشخصیت با لباس‌های تمیز و اتو‌کشیده‌اند، شب‌ها شکلی دیگر از خود را به نمایش می‌گذارند. اگر بگویم در بریستول من بارها شاهد شمشیر‌کشی بوده‌ام، شاید کسی در ایران حرفم را باور نکند. نایت‌کلابی در شهر بریستول بود که گهگاه برای دیدن دوستانم به آنجا می‌رفتم و مدتی هم به این خاطر که ورزشکار بودم و این‌طور مکان‌ها نیاز به نیروهای امنیتی دارند، در آنجا برای گذران زندگی کار می‌کردم. در همان مکان بود که فهمیدم، برخی از دانشجویان دانشگاه بریستول که در طول روز می‌دیدمشان، شب‌ها با شمشیر و گاهی اسلحه در شهر ظاهر می‌شدند و دعواهای شدید می‌کردند و حتی با گلوله همدیگر را می‌زدند. در این زمان از شب خیابان‌های بریستول شاهد دعواهای شدید و روابط جنسی خشن و وحشتناک بود. برای همین هم به آن محقق پیشنهاد کردم برای آنکه نتیجه درستی از مطالعاتش بگیرد، لازم است یکی، دو هفته‌ای شب‌های این شهر را ببیند و مطالعات میدانی را ضمیمه کار خود کند.
این مثال را آوردم تا بگویم ما برای آنکه درک درستی از موقعیت خود و مفهوم آستانه تحمل و کاهش یا افزایش آن داشته باشیم، قطعا نیاز به نمونه‌های تطبیقی داریم. از آنجا که در مطالعاتمان مقایسه نداریم، آستانه تحمل تبدیل به مفهومی ذوقی می‌شود و به جای اینکه با استقرا به نتیجه برسیم، براساس داده‌های ذهنی‌مان یا حالات و روحیات شخصی این مسئله اجتماعی را تحلیل می‌کنیم که به هیچ عنوان روش مطالعه درستی در مورد مسائل و آسیب‌های اجتماعی نیست اما در عین حال بسیاری از جامعه‌شناسان در ایران دچار این آسیب هستند. چرا؟ یک دلیل مهمش این است…

برای خواندن ادامه این مطلب با ما در کرگدن 123 همراه باشید

ش	ی	د	س	چ	پ	ج
« دی
			1	2	3	4
5	6	7	8	9	10	11
12	13	14	15	16	17	18
19	20	21	22	23	24	25
26	27	28	29	30

همه آنچه در کرگدن ۱۲۳خواهید خواند

دعواهای روشنفکری برکت دارند

زنده‌ام که روایت کنم

من آن حقیقت ناگفتنی را می‌گویم

تلویزیون را خاموش کن